We stellen vast dat meer en meer mensen beroep doen op “overmacht” om toch maar hun factuur niet te moeten betalen! In ons aansprakelijkheidssysteem is het normaal dat de schuldenaar niet ter verantwoording geroepen kan worden wanneer hem in geval van bijvoorbeeld wanbetaling geen enkel verwijt treft. Dit betekent dat indien de schuldenaar door een totaal “onvoorziene omstandigheid” zijn overeenkomst niet kan uitvoeren, hij voor deze niet-uitvoering niet aansprakelijk zal gesteld worden!
Wat houdt “overmacht” in?
“Overmacht” is een voorbeeld van een “vreemde oorzaak” en daaronder verstaan we iedere gebeurtenis die buiten de wil van de schuldenaar om (door haar onvoorzienbaar karakter en de afwezigheid van elke fout in zijnen hoofde) de uitvoering van het contract volstrekt onmogelijk maakt.
Op een dergelijke “vreemde oorzaak” wordt in de praktijk steeds meer en meer een beroep gedaan. Maar we stellen ook vast dat de rechtbanken streng zijn over het beoordelen van een “vreemde oorzaak”, van “overmacht” dus!
Zo is het noodzakelijk dat de vreemde oorzaak de uitvoering van het contract onmogelijk maakt. Meestal kwalificeert men deze “onmogelijkheid” nader door te stellen dat ze onvoorzienbaar, totaal, onoverkomelijk en definitief moet zijn. Het volstaat dus niet dat de uitvoering van een contract kostelijker of moeilijker geworden is. Zo zal een stijging van prijzen of lonen geen vreemde oorzaak kunnen zijn. Dit brengt dus ook met zich mee dat de uitvoering van het contract op zich compleet onmogelijk wordt. Met de term “definitief” zinspeelt men op de omstandigheid dat een tijdelijke onmogelijkheid geen volledige bevrijding met zich brengt. De uitvoering van het contract wordt eenvoudig opgeschort totdat de ingeroepen vreemde oorzaak opgehouden heeft te bestaan.
Welke zijn de gevolgen van overmacht?
In de eerste plaats wensen we hier op te merken dat de partijen onderling de mogelijkheid hebben om de voorwaarden en de gevolgen van “overmacht” binnen hun contract anders te regelen. Zij kunnen dit naar eigen goeddunken doen door bijvoorbeeld de gevallen van overmacht op te sommen en te definiëren, of ook door overmacht geheel uit te sluiten of te beperken.
Is de onmogelijkheid tot het uitvoeren van een overeenkomst van blijvende aard, dan is de schuldenaar van zijn verbintenis van rechtswege bevrijd. De schuldeiser zal hier dan instaan voor het verlies. De schuldenaar is niet meer gehouden tot het uitvoeren van zijn overeenkomst en hij zal geen passende schadevergoeding moeten betalen! Op deze bevrijding van de schuldenaar bestaan echter wel uitzonderingen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de partijen hieromtrent clausules hebben opgenomen in hun overeenkomst.
Solange Tastenoye
